Finanse Organizacja pracy Strategia i rozwój

Prawa autorów i kompozytorów, czyli kilka słów na temat ZAiKS

23 listopada, 2021

Dzisiejszy artykuł to kontynuacja wątku na temat organizacji, zajmujących się zarządzaniem prawami autorskimi artystów. Jeśli jeszcze nie wiesz, czym zajmują się takie organizacje, zapraszam Cię tutaj KLIK. Dzisiaj na warsztat bierzemy słynny ZAiKS, cieszący się lepszą lub gorszą sławą wśród twórców. Przybliżę Ci, czym się zajmuje, do kogo kieruje swoją ofertę i jak się w nim odnaleźć.

ZAiKS – dla kogo?

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS zrzesza twórców dzieł muzycznych i literackich. A kim dokładnie jest twórca? Każdy kto stworzy jakiś nowy, niepowtarzalny utwór. Nieważne czy ma wykształcenie artystyczne, czy jest pełnoletni, czy przynależy do jakichkolwiek związków twórczych. Jeśli więc stworzysz utwór – muzyczny czy literacki – ZAiKS ma za zadanie pilnować, żeby nikt nie używał go bezprawnie.

ZAiKS – Rodzaje członkostwa

Żeby ZAiKS pilnował Twoich praw autorskich, nie musisz być jego członkiem. Możesz jedynie powierzać ZAiKS-owi swoje prawa. Nie ma to żadnego wpływu na rozliczanie należnych tantiem. Zresztą zostanie członkiem nie jest takie proste, trzeba spełnić szereg warunków. Członkowie ZAiKS-u mogą korzystać z takich rarytasów jak Domy Twórcze, zapomogi socjalne, pożyczki czy zaliczki na poczet przyszłych wynagrodzeń. Czyli albo jesteś członkiem stowarzyszenia (zwyczajnym lub nadzwyczajnym) albo jedynie powierzasz mu zarządzanie swoimi prawami autorskimi.

Ile to kosztuje?

Członkowie ZAiKS-u ponoszą pewne opłaty: 10zł miesięcznie składka członkowska, 5zł opłata na fundusz pośmiertny, 150zł na fundusz społeczny.

Jeśli nie jesteś członkiem a tylko powierzasz ZAiKS-owi swoje prawa, nie wykładasz żadnych pieniędzy. ZAiKS finansuje wszelkie działania mające na celu pobieranie wynagrodzeń twórczych od miejsc, gdzie wykorzystywana jest twórczość, a następnie pokrywa poniesione koszty z tych właśnie wynagrodzeń. Dopiero po odjęciu tych kosztów kasa wędruje do twórcy.

Na stronie ZAiKS-u możemy przeczytać, że stowarzyszenie potrąca z wynagrodzeń autorskich tylko kwoty niezbędne do utrzymania swojej bieżącej działalności. Jest to ok. 16% ogólnych wpływów. Jeśli poniesione koszty okażą się mniejsze, zwracają różnice na konta twórców w postaci jakby takiego bonusowego wynagrodzenia. Z założenia ZAiKS prowadzi działalność non-profit, czyli jego celem nie jest to żeby na Tobie zarobić. W teorii ?

Jak zarejestrować utwór?

Za pierwszym razem trzeba zgłosić utwór drogą tradycyjną. Czyli wypełnić formularz, załączyć egzemplarz utworu i wysłać pocztą na adres stowarzyszenia. Kolejne utwory można już zgłaszać elektronicznie, co jest znacznie prostsze i szybsze.

Dokładną instrukcję rejestracji utworów znajdziesz tutaj: KLIK

Ważne: Rejestrujesz tylko utwory udostępnione publiczne, czyli takie które były już wykonane, nagrane, opublikowane. Wszelkie dzieła „do szuflady”, których nie zamierzasz publikować, nie mogą być zgłoszone do ZAiKS-u.

Po zgłoszeniu utworu nie pozostaje nic innego jak tylko czekać na należne tantiemy ?

Co to są tantiemy?

No właśnie, zacznijmy od tego co to właściwie są tantiemy. Są to pieniądze należne twórcom za wykorzystanie ich dzieła – odtworzenie w radiu, telewizji, wykonanie w teatrze, filharmonii, puszczenie w klubie czy w kawiarni. Czyli jeśli nie przekazałeś nikomu autorskich praw majątkowych do danego utworu to za każdym razem, gdy ktoś go wykorzysta, należy Ci się dodatkowe wynagrodzenie w postaci tantiem.

Patrząc na to z drugiej strony, każdy ośrodek kultury, firma, stacja radiowa czy telewizyjna a nawet osoba fizyczna, chcąc wykorzystać Twój utwór, musi opłacić stosowne tantiemy. Najczęściej są one wyliczane w zależności od skali przedsięwzięcia – może to być np. procent od wpływu z biletów (w przypadku koncertów). OZZ pobiera taką opłatę, odlicza od tego swoje koszty i pozostałą kwotę przekazuje twórcy.

Jak otrzymam pieniądze z ZAiKS-u?

ZAiKS przeleje je na podane przez Ciebie konto albo za pośrednictwem poczty (jeśli nie masz konta w banku)

Kiedy otrzymam tantiemy z ZAiKS-u?

Wynagrodzenia są naliczane i przekazywane artystom przeważnie ostatniego dnia każdego miesiąca. Poza wyjątkami, o których przeczytasz tutaj: KLIK

Rozliczenie tantiem z Urzędem Skarbowym

Wszelkie przychody z praw autorskich są opodatkowane. W odpowiednim terminie (do końca lutego) ZAiKS prześle na podany przez Ciebie adres PIT, który już samodzielnie rozliczasz z Urzędem Skarbowym tak jak pozostałe PIT-y z miejsc, w których zarabiałeś. W przypadku praw autorskich obowiązują 50% koszty uzyskania przychodu co jest całkiem miłe, bo podatek płacisz tylko od połowy pieniędzy, które zarobiłeś.

Czy mam wgląd w swoje tantiemy?

Tak, ZAiKS ma dedykowana platformę, do której zrzeszony twórca ma swój indywidualny login i hasło. Podobne serwisy oferuje również wydawcom i kontrahentom – instytucjom, organizacjom, osobom fizycznym, które chcą skorzystać z jakiegoś dzieła. Prezentuje się to w ten sposób:

Co jeszcze?

ZAiKS udostępnia katalog zgłoszonych utworów muzycznych – możemy więc np. sprawdzić, czy utwór który chcemy zcoverować znajduje się w bazie ZAiKSu. To znacznie upraszcza proces porozumienia się z twórcami lub ich spadkobiercami w celu uzyskania pozwolenia. Podobnie z dziełami dramatycznymi.

Na stronie znajdziemy też listę poszukiwanych twórców niezrzeszonych, których utwory zostały zgłoszone przez np. radio lub telewizję i w których imieniu pobrane zostały opłaty za użycie ich utworu.

WAŻNE: Zaiks prowadzi również Fundusz Promocji Twórczości, gdzie możesz ubiegać się o dotację na dofinansowanie swojego projektu artystycznego!


Podsumowanie

Mam nadzieję, że przybliżyłam Ci nieco funkcjonowanie Stowarzyszenia Autorów ZAiKS. Na ich stronie znajdziesz fajnie uporządkowane informacje na temat tantiem: czym są, komu się należą, jak są pobierane i rozliczane, w jakich terminach. W razie wątpliwości warto tam zajrzeć lub zadzwonić na infolinię. Jeśli chcesz przejrzeć wzór umowy ZAiKS-u z Twórcą, możesz to zrobić tutaj: KLIK.

O tym czy warto się zapisać, pisałam więcej tutaj KLIK. Najlepiej jeśli samodzielnie przeanalizujesz swoje za i przeciw. Nie słuchaj tych, którzy najgłośniej krzyczą, że „ZAiKS to złodzieje”, bo bardzo często nie mają zielonego pojęcia o działaniu tej organizacji i tylko powtarzają wyświechtane slogany. Może rzeczywiście nie ma sensu, żeby wielcy znani twórcy korzystali z usług ZAiKS-u, jeśli są w stanie sami stworzyć system procedur do egzekwowania tantiem. W przypadku mniej znanych autorów, warto przemyśleć powierzenie swoich praw tym, którzy mają większe możliwości od nas.

Daj znać czy jesteś członkiem ZAiKS-u i jakie są Twoje wrażenia? A może dopiero planujesz się zgłosić lub wahasz się czy to zrobić? Z chęcią przedyskutuję z Tobą Twoje za i przeciw ?

Sprawdź także

Brak komentarzy

Skomentuj